De hernieuwbare energieopwekking in Nederland gaat sneller groeien, de energiebesparing neemt toe en het energieverbruik neemt af. De uitstoot van broeikasgassen daalt tot 2030 substantieel. De werkgelegenheid in duurzame energieactiviteiten neemt toe. Op decentraal niveau werken gemeenten en provincies steeds meer samen aan plannen voor de energietransitie. De praktijk blijkt desalniettemin weerbarstig want verschillende doelen voor energie en klimaat worden in 2020 niet gehaald. Ook is duidelijk dat de ontwikkelingen in de Nederlandse energiesector en haar uitstoot lastig te sturen zijn omdat de sector onlosmakelijk is verbonden met het buitenland. De horden op weg naar 2020 en naar een duurzame energievoorziening op termijn vragen de komende periode om heldere beleidskeuzes.
Dit zijn de belangrijkste conclusies en observaties uit de nieuwe Nationale Energieverkenning (NEV). Dit rapport, opgesteld door ECN, Planbureau voor de Leefomgeving en het CBS, geeft jaarlijks de feitenbasis voor de politieke besluitvorming en het maatschappelijk debat in Nederland over energie en klimaat. Zo kan de NEV dit jaar gebruikt worden bij de uitwerking van het regeerakkoord van het kabinet Rutte III.
Naast aandacht voor de belangrijkste energie- en klimaatdoelen gaat deze NEV in op nieuw energiebesparingsbeleid in de gebouwde omgeving en de industrie en is een begin gemaakt met het in beeld brengen van ontwikkelingen bij decentrale overheden. Verder is de ontwikkeling van de Nederlandse elektriciteitssector bekeken in het licht van verschillende scenario’s voor de ontwikkelingen buiten Nederland. Deze illustreren de grote onzekerheden waarmee de ramingen in algemene zin gepaard gaan.
Doel hernieuwbare energie 2020 niet binnen bereik, doel 2023 wel
Het aandeel hernieuwbare energie groeit volgens de verkenning van 6% in 2016 naar 12,4% in 2020 en 16,7% in 2023 (respectievelijk 13,0 en 17,3% conform rekenmethode ‘werkelijke productie’). Het doel van 14% voor 2020 wordt daarmee niet gehaald, maar het doel van 16% voor 2023 wel.
Voor 2020 zijn er ten opzichte van de vorige NEV mee- en tegenvallers. Zo verwachten de opstellers onder meer een voorspoediger groei van zonnestroom tegen een wat lagere productie van windenergie. Tot 2030 kan het aandeel hernieuwbare energie toenemen tot circa 24 % Dat veronderstelt wel dat de huidige stimulering van hernieuwbare energie (SDE+) vanaf 2020 wordt voortgezet.
In 2025 ongeveer de helft van alle elektriciteit uit hernieuwbare bron
De verkenning laat zien dat de groei in hernieuwbare elektriciteit snel gaat. Deze kan in 2025 al ongeveer de helft uitmaken van de totale Nederlandse elektriciteitsproductie en in 2030 zelfs ongeveer tweederde. Ook hier wordt verondersteld dat de huidige stimulering van hernieuwbare energie (SDE+) vanaf 2020 wordt voortgezet.
De groei in hernieuwbare warmte en duurzame (bio)brandstoffen gaat veel langzamer.
Verwachte daling uitstoot broeikasgassen blijft 23% in 2020, maar grote onzekerheid
De verwachte reductie van de uitstoot van broeikasgassen tussen 1990 en 2020 komt net als de vorige NEV uit op 23%. Dit is niet genoeg om te voldoen aan het rechterlijke vonnis van 25% in de Urgenda-zaak.
De verwachte reductie kent echter een ruime onzekerheidsmarge van 19 tot 27%. Deze bestaat voor een deel uit de onzekerheid over de inzet van conventionele elektriciteitscentrales. Die inzet hangt mede af van onzekere ontwikkelingen in de elektriciteitsopwekking in onze buurlanden.
In 2030 is de verwachte nationale uitstoot van broeikasgassen 31% lager dan 1990, met een onzekerheidsmarge van 19 tot 38%. De forse daling op de langere termijn veronderstelt ook dat de huidige SDE+ vanaf 2020 wordt voortgezet.
Energiebesparing verbetert: plussen en minnen in beeld gebracht
Het energiebesparingseffect in 2020, door de maatregelen uit het Energieakkoord, komt uit op 75 petajoule. Daarmee wordt het doel van 100 petajoule zeer waarschijnlijk niet gehaald.
Nieuwe maatregelen voor de energie-intensieve industrie, huishoudens en de sociale huursector leveren naar verwachting een extra besparing op van 22 petajoule. De besparing uit sommige andere maatregelen van het Energieakkoord is echter met 15 petajoule naar beneden bijgesteld. Daardoor ligt de totale besparing per saldo 7 petajoule hoger dan in de NEV 2016.
Rollen omgedraaid: Nederland rond 2025 netto-importeur gas en netto-exporteur elektriciteit
Door de inperking van de aardgaswinning zal Nederland naar verwachting rond 2025 een netto-importeur van aardgas worden. Net als in de vorige NEV blijft de verwachting dat Nederland ergens tussen 2020 en 2025 netto elektriciteit gaat exporteren.
Groei werkgelegenheid in de duurzame energie compenseert krimp bij de niet-duurzame energie
De werkgelegenheid uit duurzame energieactiviteiten is tussen 2014 en 2016 gestegen van 46 naar 52 duizend arbeidsjaren en neemt naar verwachting toe tot ongeveer 64 duizend arbeidsjaren in 2020. Deze groei komt vooral door nieuwe investeringen in hernieuwbare energie en energiebesparing. De werkgelegenheid uit niet-duurzame (conventionele) energieactiviteiten daarentegen neemt naar verwachting af van 73 duizend arbeidsjaren in 2016 tot ongeveer 62 duizend arbeidsjaren in 2020. De toename van de werkgelegenheid in duurzame-energiegerelateerde activiteiten compenseert richting 2020 dus ongeveer de krimp bij niet-duurzame activiteiten.