Het Amerikaanse orkaanseizoen brak alle records en overstromingen teisteren heel Azië. Wanhoop over de steeds snellere klimaatverandering ligt dan voor de hand. Maar ondanks deze apocalyptische voortekenen blijft een energietransitie mogelijk die omvangrijk en snel genoeg is om de stijging van de mondiale temperatuur te beperken. Beter nog; we hoeven daarvoor niet te wachten op nieuwe uitvindingen: de transitie kan nu plaatsvinden, met winstgevende oplossingen uit het bedrijfsleven en aangedreven door de markt.
Om de opwarming van het klimaat onder de 2 graden Celsius boven pre-industriële niveaus te houden – het doel gezet door het klimaatakkoord van Parijs uit 2015 –moeten we onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen verminderen, en anders omgaan met hoe we onze gewassen verbouwen, hout hakken, en land gebruiken. Nieuw onderzoek door het Rocky Mountain Institute (RMI) laat zien dat beide uitkomsten gelijktijdig mogelijk zijn, en dat de gezamenlijke impact ervan het traject van klimaatverandering ‘positief’ kan verstoren.
Nieuwe manieren om vraag en aanbod van energie te regelen en goed gebruik maken van de manier waarop bossen en land koolstof opslaan kunnen de snelheid van de opwarming drastisch verminderen. Door het versnellen van de schone-energietransitie wordt het mogelijk om de uitstoot van broeikasgassen te reduceren tot onder niveaus die met de huidige consumptiepatronen verwacht zouden worden.
Dit scenario is niet zo vergezocht als sommigen wellicht denken. De wereld is al sneller aan het omschakelen naar schonere energie, elektrische mobiliteit, en slimmere systemen voor het gebruik van energie en land dan iemand, inclusief de deskundigen, heeft voorzien.
Het is niet de eerste keer dat verandering sneller gaat dan deskundigen voorzien. In 1980 bijvoorbeeld werd McKinsey & Company ingehuurd door AT&T om te voorspellen hoeveel mobiele telefoons er binnen twintig jaar in de VS gebruikt zouden worden. De consultants voorspelden dat de Amerikaanse markt voor mobiele telefonie in het jaar 2000 ongeveer 900.000 apparaten zou zijn. In werkelijkheid werden er in dat jaar 100 miljoen mobiele telefoons verkocht. Inmiddels zijn er meer telefoons dan mensen op aarde.
Zonne- en windenergie hebben met overeenkomstige gebrekkige voorspellingen te maken gehad. Tientallen jaren hebben experts bij het Internationaal Energieagentschap en het Amerikaanse Energy Information Agency onderschat hoe snel het aanbod uit deze bronnen zou toenemen. Hun schattingen waren consequent te laag en hun voorspellingen werden ieder jaar slechts licht bijgesteld, zonder ooit bij de realiteit in de buurt te komen. Maar al naargelang bedrijven voor schone energie innoveerden werden de productiekosten van wind- en zonne-energie lager. Energie werd goedkoper, en als resultaat hiervan steeg het gebruik. Overheidsmodellen nemen dit soort hogere rendementen normaal niet mee.
Een andere reden voor het onderschatten van de snelheid van de huidige energietransitie is dat de schaal verschilt van eerdere transities. Toen mensen overschakelden van het verbranden van hout naar kolen, en daarna naar het verbranden van olie, kwamen de ‘nieuwe’ energiebronnen voort uit enorme kapitaalintensieve projecten, zoals kolenmijnen, olie- en gasvelden op zee, en raffinaderijen. De hoge kosten van deze projecten werden vervolgens aan consument doorberekend.
In tegenstelling daarmee heeft de consument nu meer controle op de energiemarkt. Bedenk hoe makkelijk het is om zonnepanelen op je dak te laten installeren; het kan in één dag gedaan worden. De huidige energietransitie wordt door miljoenen kleine apparaten – zonnepanelen, windturbines, batterijen, en slimme toepassingen – aangedreven. Elk nieuw apparaat in dit gedecentraliseerde systeem is goedkoop en betaalt zichzelf snel terug, dus experimenteren is betaalbaar en de technologie kan snel verbeteren. Het resultaat is een groot veld van mondiale spelers, die een snellere innovatie en nieuwe businessmodellen meebrengen, die helpen schaalvoordelen te behalen.
De hardware van de schone-energierevolutie lijkt meer op mobiele telefoons en laptops dan op producten uit mijnen en raffinaderijen. Omdat deze nieuwe energie in zeer grote markten verkocht kan worden, met opschaalbare productieketens en steeds volwassener technologie, vindt de transitie naar schonere energie sneller plaats dan veel deskundigen hadden voorspeld.
Toch zal zelfs een snelle verschuiving naar ‘groenere’ energie onvoldoende zijn om de gemiddelde mondiale temperatuur onder de 2 graden boven pre-industriële niveaus te houden. Om dat te bereiken zullen we ook meer broeikasgassen uit de atmosfeer moeten halen.
Gelukkig is ook dat mogelijk. Door het toepassen van strategieën voor terugdringing van koolstof in de landbouw en het natuurbeheer kunnen er in bossen en de bodem meer broeikasgassen worden opgeslagen. Maar alhoewel deze technieken al beschikbaar zijn is het ook nodig meer landbouw toe te passen op onbewerkte grond, meer gebruik te maken van permacultuur en wetlands beter te beheren.
De potentie van de markt om het gebruik van energie en land radicaal te veranderen is groot, maar het stormseizoen van 2017 laat ons inzien dat de klimaatramp waar we mee te maken hebben krachtige en urgente actie vereist.
Maar wanhoop niet; er is nog steeds genoeg tijd om ons klimaat te redden. De transformatie is al gaande – en zal zich sneller voltrekken dan de meeste mensen verwachten.